Pytania i odpowiedzi

Jeśli chodzi o transgraniczną współpracę dla Odry, to już w 1996 została powołana Międzynarodowa Komisja Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem i nie uważamy, żeby w tym zakresie potrzebne były gruntowne zmiany. Natomiast trzeba podkreślić, że dorzecze Odry znajduje się w 86% na terenie Polski, to właśnie u nas nadal nie ma sprawnie działającego monitoringu (umowa o wartości 250 mln złotych, która miała go wprowadzać, została zerwana, a sprawa jest badana w prokuraturze). Ponadto poziom zanieczyszczeń, w szczególności związanych z zasoleniem oraz związanego z nim ryzyka wystąpienia kolejnej katastrofy jest nadal bardzo wysoki. IMGW alarmował 20 lutego, że doświadczamy największej od 10 lat suszy hydrologicznej – mamy zatem bardzo niski poziom wód w rzekach i potrzebujemy bardzo zdecydowanych działań zmierzających do ich ochrony. Przykłady braku skuteczności obecnych mechanizmów można z łatwością mnożyć:

1. 27 stycznia Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie orzekł, że inwestycja zlecona przez Wody Polskie polegająca na dalszym betonowaniu Odry została zrealizowana bezprawnie i bez niezbędnych dokumentów oceniających wpływ prac na środowisko (zobacz więcej na ten temat np. w tym tekście);
2. Wysokość opłat za zrzut solanek nikogo nie odstrasza, a co więcej, niektóre podmioty są przez państwo zwolnione z płacenia kar w wysokości 30 mln rocznie (zobacz na ten temat wysokości ściąganych opłat w latach wcześniejszych raporty NIK; na temat obecnych mechanizmów dotyczących kar temat dobrze wyjaśnia dr Joanna Kopczyńska, Prezes PGW Wody Polskie: „bo tu jest największy problem, jak te kary działają. Bo ja Państwu powiem, że np. SRK [Spółka Restrukturyzacji Koplań SA, odprowadza do Wisły i Odry 100 milionów metrów sześciennych solanki rocznie, w tym do Odry 31,7 mln. metrów sześciennych o zasoleniu 4,6 g/l, czyli prawie pięciokrotnie więcej niż dozwolone normy zasolenia wynoszące 1g/l, a eksperci rekomendują 0,5g/l, zobacz o tym więcej tutaj, tutaj lub zobacz krótki film tutaj] do Odry jest zwolnione z płacenia kar za zrzut solanek, więc niezależnie od tego czy ja im dam pozwolenie wodnoprawne czy im zabiorę, mogą dalej zrzucać solanki, bo są zwolnieni i to jest raportowane w ramach tzw. pomocy publicznej bo nie wolno takich rzeczy robić w związku z czym to jest uważane że to jest pomoc, tak jakby oni sobie obniżali koszty swojego funkcjonowania poprzez to że nie płacą kar więc to jest traktowane jako tzw. pomoc publiczna. Pomoc publiczna to jest rzecz zabroniona dla firm w Europie, ale w wyjątkowych przypadkach można to zrobić tylko trzeba to raportować do komisji. Więc środowiskowscy pewnie nie wiedza w komisji, że jest inny wydział w komisji od pomocy publicznej, który regularnie dostaje raporty, ile to kar dla SKR nie zostało naliczonych. I to jest mniej więcej około 30 paru milionów rocznie i to są kary za rzut solanek„. dr Joanna Kopczyńska, Prezes PGW Wody Polskie, 4 lutego 2025 (fragment wystąpienia tutaj)
3. Państwowa Rada Ochrony Przyrody wydała 30 stycznia bardzo krytyczną opinię w sprawie oddanych przez Wody Polskie do konsultacji społecznych Planów Utrzymania Wód i stwierdziła, że stanowią one istotne zagrożenie dla elementów przyrody (samo przygotowanie dokumentów i proces dialogu społecznego też budził wiele wątpliwości). Niestety, opinie ekspertów nie zostały uwzględnione i Wody Polskie nie dostrzegają problemu (zobacz więcej na ten temat tutaj, tutaj i tutaj).

Podsumowując – wprowadzenie nowego modelu ochrony Odry da szansę na rozwiązanie obecnych problemów, a to przyczyni się też do lepszej jakości wód w obrębie 8% dorzecza na terenie Niemiec, czy 6% dorzecza w Czechach. Nie możemy natomiast czekać ze zmianami, ponieważ bez konkretnych działań, kolejna katastrofa to tylko kwestia czasu.